گزارش من | این ماهی کور غار لرستان از یوز ایرانی هم مهم تر است!
نزدیک به صد سال پیش داستانی جالب باعث پیدایش موجودی شگرف شد; یک گروهی تحقیقاتی از دانمارک در نزدیکی یکی از آبادی های لرستان, گونه جدیدی از حیات را به جهان معرفی کردند. ماهی کپوری مشابه سایر کپور های جهان است با این تفاوت که ...
-
معرفی غارِ ماهی کور
-
داستان چگونگی کشف این کور ماهی ها
شناسایی این ماهی مرهون وجود راه آهن است، در سال ۱۳۰۸، دو نفر طبیعی‌دان دانمارکی که به همراه مجریان پروژهٔ راه‌آهن سراسری تهران - جنوب، به منطقه آمده بودند، پس از بررسی در مورد سرشاخه رود سیرم و جویبار کایرود، به یک حفره آبی در نزدیکی روستای لون می‌رسند و در آنجا با یک نوع ماهی کور مواجه می‌شوند. آنها چند نمونه از این نوع ماهی را به کشورشان انتقال می‌دهند و به نام ماهی کور «ایرانو سیپریس» به ثبت می‌رسانند، اما ظاهراً از افشای محل کشف ماهیها خودداری می‌کنند. تیم تحقیقاتی و اکتشافی یک محقق انگلیسی به نام آنتونی جان اسمیت از جانب دانشگاه آکسفورد، روز ۲۶ خرداد سال ۱۳۳۰ به دنبال کشف محل ماهی کور به ایران و به شهر کرمان سفر می‌کند، اما پس از سه ماه تحقیق با دست خالی به انگلیس بازمی‌گردد. او ۲۶ سال بعد متوجه می‌شود که ماهی مورد نظرش نه در قنات‌های کرمان بلکه در کوه‌های زاگرس وجود دارد و بر این اساس در سال ۱۳۵۶ به دنبال رد پای دانمارکی‌ها به منطقه پاپی لرستان سفر می‌کند و موفق به کشف محل ماهی کور می‌شود و چند نمونه از آنها را با خود به انگلیس می‌برد.
در میان ماهیانی که اسمیت در سفر دوم خود به انگلیس برده است، یک نمونه نظیر همان نوعی است که قبلاً دانمارکی‌ها کشف کرده و به نام ایرانو سیپریس به ثبت رسانده‌اند. اما نمونه دوم از یک گونه دیگر است که توسط اسمیت کشف شده، بنابراین با نام وی و تحت عنوان «پاراچوبیتس اسمیتی» به ثبت می‌رسد.
اسمیت چند سال بعد و برای بار سوم ولی این بار با یک تیم غواصی زبده به ایران می‌آید و در داخل حوضچه درون غار به کاوش بیشتری می‌پردازد و موفق به یافتن تعدادی ماهی کور دیگر می‌شود. نکته این که ظاهراً آقای اسمیت نیز هیچ نشانی از محل این غار اعلام نکرده و تنها در کتابی که بعداً تحت عنوان «ماهی سفید کور ایران» تالیف کرده، به آن اشاره می‌کند.[1]
-
مشخصات زیستی ماهیان کور
طول این ماهی ها بین چهار تا پنج سانتی متر بوده و سر این ماهیان تا حدودی پهن و هیچ اثر خارجی از چشم دیده نمی شود. دیواره بدن به قدری شفاف است که روده پر با محتوای تیره دیده می شود، رنگ ماهیها در حالت زنده صورتی است.
اختلاف این دو گونه در این است که "ایرانوسیپریس" دو جفت سبیلک، یک جفت روی لب بالا و جفت دیگر در گوشه های دهان و کمی نیز فلس دارد. ولی "پاراچوبیتس اسمیتی" سه جفت سبیلک دارد که دومین جفت از آنها به خوبی رشد کرده و به انتهای سومین جفت می رسد و فلس هم ندارد.[2]
ماهیان کور به لحاظ شیلاتی فاقد ارزش اقتصادی هستند، اما به عنوان منابعی از ذخائر ژنتیکی نادر، در بسیاری از پژوهشکده‌ها مورد ارزیابی و مطالعه قرار گرفته‌اند و یا به عنوان ماهی‌های زینتی شگفت‌انگیز و زیبا در موزه‌های حیات وحش و آکواریم‌ها در معرض دید علاقه‌مندان قرار داده می‌شوند.
-
مسیر دسترسی به غارِ ماهی کور
غار ماهی‌کور، هم از طریق جاده و هم از طریق راه‌آهن قابل دسترس است. از بین قطارهای مسیر لرستان، فقط قطار «عادی» تهران - اهواز، و نیز قطار «محلی» دورود - اندیمشک، در ایستگاه «تنگ‌هفت» توقف دارند. از این ایستگاه باید پیاده به سمت شمال (موازی رود سزار) تا پل سیرم و سپس از آنجا به سمت غرب (به‌طرف روستاهای لون و للری) ادامه داد تا پس از حدود چهار ساعت پیاده‌روی، به روستای لون و غار ماهی‌کور رسید. این پیاده‌روی در ماه‌های اردیبهشت تا شهریور، به دلیل تابش مستقیم آفتاب در آن منطقه کوهستانی، کمی طاقت‌فرساست. ضمن این‌که با توجه به ساعات ورود قطار به ایستگاه و زمان لازم برای پیاده‌روی رفت و برگشت، شاید لازم شود که شب را در کنار غار چادر زد. برای پیمودن مسیر جاده‌ای، باید در آزادراه خرم‌آباد - پل زال، یا جاده قدیم خرم‌آباد - زیرتنگ، رانندگی کرد و در منطقه «چمشک زیرتنگ» از جاده جدا شد و به سمت شرق رفت. این جاده فرعی، تا روستای «طایی» و «امامزاده سیدعلی» آسفالته است و ادامه‌اش به سمت شرق، خاکی و جیپ‌رو می‌باشد. البته خودروهای سواری نسبتاً قوی، در صورت مهارت و صبوری راننده، قادر به عبور از این مسیر ۴۰ کیلومتری (از شروع خاکی تا ۳۰۰ متری غار) می‌باشند. این مسیر را در تابستان نیز می‌توان راحت پیمود و با پانزده دقیقه کوهپیمایی سبک، به غار رسید.[1]
ننن
مسیر دسترسی از طریق راه آهن و مسیر زمینی
-
زنگ خطر انقراض برای ماهی کور
گونه ماهی کور ایرانی تاکنون تنها از غار ماهی کور در تنگ هفت لرستان در ایران یافت شده است. ماهی کور ارزش خوراکی و صنعتی برای انسان ندارد ولی نقش آن در چرخة زیستی و محیط زیست بسیار حیاتی است. این ماهی در پایداری سفره‌های آب زیرزمینی نقش ارزنده‌ای را بازی می‌کند. ماهی کور به دلایل گوناگونی از سال 1990 در لیست قرمز قرار گرفته است و در حال حاضر یکی از حیوانات در معرض خطر شناخته شده و از نظر اتحادیه جهانی حفاظت از گونه‌های جانوری حتی بیشتر از یوزپلنگ ایرانی در معرض خطر و نیاز به حفاظت‌های شدید قرار دارد. به هر روی به نظر می رسد ماهیان کور گونه های منحصر به فردی هستند که تلاش برای حفظ آنها باید در اولویت کاری مسئولان قرار گیرد و در این راستا طرح ساماندهی این اثر طبیعی ملی لرستان نیازمند نگاه ویژه متولیان امر است.[2]
از نظر اتحادیه جهانی حفاظت از گونه‌های جانوری حتی بیشتر از یوزپلنگ ایرانی در معرض خطر و نیاز به حفاظت‌های شدید قرار دارد.
ماهی کور غارزی در ناحیه‌ای دورافتاده قرار گرفته است و از نظر دسترسی بسیار مشکل است و این امتیازی برای این ماهی به شمار می‌آمد ولی برخی افراد این دردسر را می‌پذیرند که خود را به دهنه غار رسانده و ماهی‌هایی که به سطح آب می‌آیند را صید کنند به این جهت که در آکواریوم نگهداری کنند و برخی نیز آنها را به قیمت‌های بالا خرید و فروش می‌کنند؛ بی‌خبر از آنکه این ماهی در محلی غیر از زیستگاه اصلی‌اش، کمتر از یک ماه زنده نخواهد بود.[3]
با کمک از منابع :
۱.«غار ماهی کور» - ویکی پدیای فارسی
۲.«تنها اثر طبیعی ملی لرستان در معرض تهدید» - خبرگزاری مهر
۳.«خطر نابودی ماهی کور ایرانی» - تبیان
